به گزارش قم نا به نقل از روابط عمومی بنیاد قم پژوهی، این جلسه با حضور جمعی از قم پژوهان و فرهیختگان قم و با شعرخوانی استاد عباس فرساد با گویش قمی آغاز شد و در ادامه، رسول احمدی دانشجوی دکترای باستان شناسی (گرایش دوران تاریخی) به ارائه گزارشی از محتوای پایان نامه کارشناسی ارشد خود که در دانشگاه تهران پیرامون قلعه‌های تاریخی قم دفاع شده، پرداخت.
وی با تشریح سیر شکل‌گیری استحکامات دفاعی توسط انسان‌ها اظهار کرد: استحکامات و قلعه‌های ساخته شده در ایران زمین، تحت تأثیر اقلیم، تغییرات جوی و پیشرفت شیوه‌های تدافعی، در طول زمان دستخوش دگرگونی‌های بسیاری شده و قلعه‌های ساخته شده در استان قم نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
وی با تقسیم موقعیت جغرافیایی استان قم به سه بخش کوهستانی، پایکوهی و دشت، تصریح کرد: تا دهه‌های اخیر، پیشینه تاریخی شهر قم را به دوران اسلامی منتسب می‌کردند اما در سایه کاوش‌ها و بررسی‌های باستان شناختی صورت گرفته، آثاری از دوران فرا پارینه سنگی تا دوران اسلامی شناسایی شد.
احمدی افزود: با توجه به بررسی‌های ذکرشده و همچنین مراجعه به متون، می‌توان دریافت که پیش از ظهور اسلام به ویژه در دوره‌های اشکانی و ساسانی، شهر قم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود و قلعه‌های متعددی به منظور تأمین امنیت منطقه، در نواحی مختلف آن ایجاد شده است. از سوی دیگر شهر قم، از دیرباز در مسیر مهم‌ترین راه‌های ارتباطی ایران به ویژه محور شمالی - جنوبی قرار داشته که بدون شک این عامل بسیار مهم در ایجاد قلعه‌هایی با کارکردهای گوناگون در نواحی مختلف آن تأثیرگذار بوده است.
این دانشجوی دکترای باستان‌شناسی، در جریان پروژه بررسی و مطالعه باستان شناختی قلعه‌های تاریخی استان قم، تلاش کرده آثار شناسایی شده را از تمامی زوایا (موقعیت، معماری، مصالح، عملکرد و ...) مورد مطالعه قرار دهد.
وی ادامه داد: در کنار بررسی‌های میدانی و مستندنگاری آثار در محل، با مطالعه منابع تاریخی موجود (از سده های نخستین اسلامی تا دوران معاصر) کوشش شد بخشی از زوایای تاریک تاریخ منطقه قم روشن شود.
احمدی گفت: در نتیجه این پژوهش، 15 قلعه شناسایی شد که قدیمی‌ترین آنها به عصر آهن (II) قابل تاریخ گذاری و سایر آثار به دوران اشکانی و ساسانی تعلق دارند که با توجه به موقعیت استراتژیک آنها تا سده‌های میانه و گاه متأخر اسلامی مورد استفاده قرار گرفتند.
به گفته این پژوهشگر، تنها سه نمونه از قلعه‌های شناسایی شده از نوع جلگه‌ای و سایر قلعه‌ها از نوع کوهستانی است.
بر اساس نتایج پژوهش این دانشجوی دکترای باستان شناسی، یکی از مهم‌ترین عوامل موثر در شکل گیری قلعه‌های تاریخی قم، قرارگیری در کنار راه‌های ارتباطی منطقه است.
پس از ارائه گزارش احمدی، حاضران به طرح نظرات خود در موضوع پایان نامه پرداختند.
جلسات بنیاد قم‌پژوهی، سه‌شنبه هر هفته ساعت 18 و 30 دقیقه در محل بنیاد قم‌پژوهی واقع در انتهای خیابان شهید فاطمی (دورشهر) نبش میدان رسالت، موسسه آموزش عالی طلوع مهر برگزار می‌شود و حضور همه علاقه‌مندان به موضوعات مربوط به پیشینه، حال و آینده قم، بلامانع است.
