به گزارش پایگاه اینترنتی خبر قم (قم نا) ، وارد یکی از خیابان های اصلی شهر قم می شوم، ساختمان های متفاوت در کنار هم جلوه نامانوسی در ذهنم ایجاد می کند، مانند این است که وصله های ناجور را به هم ببافی. لحظه ای نمی گذرد که گیج و مبهم سر در گریبان می کنم، نمی دانم شاید هم از دیدن فضایی که هیچ خوانایی و زیبایی معنا داری ندارد خسته شدم.
رهبری در آخرین سفر خویش به شهر قم از وضعیت معماری و شهرسازی این شهر چنین صحبت می کنند « آنچه را که من تأکید می‌کنم، معماری و شهرسازی قم است » همین سخن کوتاه و مختصر و البته مهم به خوبی نشان دهنده نظر رهبری از وضعیت نابسامان معماری ایرانی و اسلامی شهر قم است. شهری که دارای قدمت 7 هزار ساله است و حتی به روایت با ستان شناسانی مانند "رومن گیرشمن" قم از نخستین مکان‌های روی زمین است که برای نخستین بار میزبان تجمعاتی از انسان‌های نخستین بوده است.
اما امروزه شاهد هستیم شهری که از 1400 سال پیش پذیرای اسلام و مامنی برای پیروان راستین آن بوده است اندر خم کوی اول بروز و ظهور معماری اسلامی ایرانی به عنوان بارزترین شاخصه «پایتخت مذهبی ایران» به قول شهرداری قم مانده ایم.
علاوه بر تمامی این ویژگی ها آغازگر انقلاب ایران شهر قم بود و در همین راستا رهبری فرمودند « امروز کارهای بزرگی در قم دارد انجام میگیرد، ساخت و سازهائی انجام میگیرد؛ حتماً در این معماریها باید ملاحظه کنند که معمارىِ اسلامی باشد؛ نمادهای انقلاب در این شهر، در معماریها مشاهده شود؛ چون اینجا شهر اسلام و شهر انقلاب است.»
این موضوعات نشان از مهم بودن معماری اسلامی ایرانی و اجرای آن در ایران بویژه شهر قم دارد چون تصویر ذهنی از شهر و ارزیابی که از آن در ذهن اشخاص صورت می گیرد، ملاک شکل گیری احساسات و رفتارهای شهروند در محیط شهری قرار می گیرد.
تنوع بیش از حد نمای ساختمان های مجاور در بدنه یک خیابان به گونه ای که از نظر طرح نما ، رنگ ، جنس و سایر خصوصیات مصالح تشکیل دهنده بدنه ، خطوط موجود در نما، ارتفاع بدنه و تعداد طبقات واجد هیچ گونه تناسب وهم خوانی نباشند ، باعث می شود که ذهن و چشم ناظر امکان یافتن نظمی قابل فهم برای درک نظم قرارگیری این مجموعه نیافته و این از حد از تنوع غیر قابل درک و گیج کننده موجب خستگی و آشفتگی ذهن ناظر می شود . عکس این موضوع نیز صادق است یعنی اگر تمامی ساختمان ها یک شکل باشند نیز باعث خستگی ناظر می شود.
حال با توجه به مهم بودن معماری شهری چرا مسئولین برنامه ریزی دقیق و جامعه و البته با چاشنی سرعت عمل در این کار را از خود نشان نمی دهند؟
علیرضا خاکی قائم مقام حوزه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری قم یکی از دلایل عملیاتی نشدن معماری اسلامی - ایرانی در شهر قم را نبود تعریف مشخصی از معماری و شهرسازی اسلامی بین متخصصین دانست و گفت: بین اساتید و متخصصین این زمینه برای ارائه تعریف مشخصی از معماری اسلامی – ایرانی اختلاف نظر است و هنوز به جمع بندی در این موضوع نرسیده اند.
وی با اشاره به ضعف در علوم نظری و اجتماعی برای ارائه الگویی برای سبک زندگی اسلامی خاطرنشان کرد: تا زمانی که برای الگوی زندگی، برنامه منسجمی نداشته باشیم نمیتوانیم برای پوشش آن که معماری و شهرسازی است برنامه درستی ارائه دهیم.
قائم مقام حوزه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری قم اظهار کرد: یکی از دلایل دیگر اجرایی نشدن معماری و شهرسازی اسلامی در پایتخت جهان تشییع نبود ضوابط و قوانین اجرایی در این زمینه است، در بحث پلان(موقعیت داخلی ساختمان ها) و نما (روابط خارجی ساختمان ها) ضوابط مشخصی وجود ندارد.
وی در ادامه با بیان اینکه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته اما کامل نیست، گفت: البته در طرح تفصیلی جدید شهر قم تمهیدات لازم در این زمینه صورت گرفته و مطالعاتی هم انجام شده است ولی برای این کار گام های کوچکی محسوب می شوند و باید سازمان ها و نهادهای زیربط در شهرسازی و معماری کارهای عملیاتی در این زمینه انجام دهند.
مثل اینکه این داستان سر دراز دارد و جز به قول رهبری با همدلی و همزبانی نهادهای دولتی و ملت امکان پذیر نمی باشد. البته شهرداری بانی اصلی امر ساماندهی به معماری شهر چند روزی است از بلاتکلیفی نجات یافته و شهردار جدیدی از تبار اصفهان، سمبل معماری عهد صفویه را به خود دیده است. آمدنی که در ذهن ها این سوال را بوجود آورده است که «آیا می توانیم شاهد شکوفایی و یک دستی معماری شهری اصفهان در قم باشیم یا اینکه....»
