وقتی ریز گردها مجاری تنفسی قم را از کار می‌اندازند
گرمای طاقت‌فرسای قم سالیان سال است که گریبان گیر استان قم و مردم آن است و شهروندان قمی خود را به این آب‌وهوا عادت داده‌اند ولی آنچه تحمل این شرایط را سخت‌تر کرده است وضعیت آلودگی هوای شهر مقدس قم است.
به گزارش قم نا به نقل از قم نیوز ، هرکسی که زندگی در قم را تجربه کرده باشد از دیرباز با گرمای طاقت‌فرسا و بعضاً غیرقابل‌تحمل قم آشنا بوده و زندگی در دمای بالاتر از ۴۵ درجه سانتی گراد را تجربه کرده است؛ قم رتبه سوم بیشینه هوای کشور را دارد و حتی در برخی روزهای سال در صدر گرم‌ترین استان‌های کشور قرارگرفته و گوی سبقت را حتی از هرمزگان و بوشهر هم می‌رباید.
گرمای طاقت‌فرسای قم سالیان سال است که گریبان گیر استان قم و مردم آن است و شهروندان قمی خود را به این آب‌وهوا عادت داده‌اند ولی آنچه تحمل این شرایط را سخت‌تر کرده است وضعیت آلودگی هواست؛ مسئله‌ای که یکی دو سالی است که به شکل ریز گرد مجرای تنفسی این شهر را نشانه رفته است و ریه‌هایش را از کار انداخته است.
با نگاهی به روایات وسیره‌ی اهل‌بیت (ع) می توان دید که مکتب اسلام به طبیعت و محیط‌زیست اهمیت فراوانی داده است. دعوت قرآن به مطالعه طبیعت و آثار آن در بسیاری از آیه‌ها، نام‌گذاری بسیاری از سوره‌ها به نام عناصر طبیعی مانند بقره، نحل، نور، فجر و شمس بسیاری از سور دیگر و همچنین نوع خلقت انسان که وابسته است به عناصر مختلف طبیعت همه این‌ها نشان از نقش برجسته محیط زیست در زندگی انسان و تأکید ویژه اسلام بر آن دارد.
در آیه ۸۶ سوره مائده خداوند کسانی را که به طبیعت آسیب می‌رسانند متجاوز خوانده و به آن‌ها هشدار داده که این عمل آن‌ها را از رحمت و محبت خداوند محروم خواهد کرد. اینکه انسان اشرف مخلوقات است نباید عاملی باشد برای اینکه طبیعت را به نابودی بکشاند بلکه انسان موجودی مختار خلق‌شده و باید پاسخگوی تمام نعمت‌هایی که خداوند در اختیارش قرار داده باشد.
حفاظت از محیط‌زیست که نسل امروز و نسل‌های بعدی باید در آن زندگی کنند در دین اسلام، یک وظیفه‌ی دینی تلقی می‌شود. خداوند، طبیعت را هدفمند و هدف‌دار خلق و تمام مخلوقات را به لحاظ کمیت و کیفیت به‌اندازه و متناسب آفریده است .
حالا سؤال اینجاست که ما چقدر در حفظ و حراست از محیط‌زیست و عناصر آن در جهت تأکیدات دینی و اسلام گام برداشته‌ایم؟
عدم تخصیص حق آبه ها از عوامل تداوم ریز گرد ها
دشت مسیله در حدود ۵۰ سال پیش دارای یکی از بهترین مراتع استپی و دشتی بوده به‌گونه‌ای که محل چرای اسب‌های دولتی در آن زمان بوده است. علاوه بر مراتع خوب، این دشت در سال‌های گذشته یکی از بزرگ‌ترین مراکز تولید غلات در بخش مرکزی ایران بوده است. این دشت شیبی به سمت دریاچه نمک دارد و به همین دلیل رودهای متعددی همچون قم‌رود، رود مسئله و قَره چای که از این دشت عبور می‌کنند، وارد دریاچه نمک می‌شوند.
در استان قم هرچه از نواحی غربی و کوهستانی در جنوب استان به سمت دریاچه نمک و دشت مسیله پیش رویم، از کیفیت خاک و آب کاسته شده تا جایی که دشت‌ها تبدیل به بیابان‌های خشک و بی‌آب‌وعلف و خالی از سکنه می‌شوند.
حالا با خشکسالی‌های اخیر و عدم تخصیص حق آبه ها تأثیر این دشت در ایجاد و تداوم ریز گردها و البته آلودگی هوای استان قم و سخت‌تر شدن شرایط زیست‌محیطی بسیار مشهود است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان قم با اشاره به اینکه بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی که گریبان قم را گرفته است ناشی از ضعف مدیریتی بوده است؛ اظهار داشت: با توجه به افزایش جمعیت استان قم برداشت آب از آب‌های زیرزمینی ۹ برابر شده است که خود تأثیرات بسیار ناگوار زیست‌محیطی دارد.
سید رحمان دانیالی گفت: افزایش بی‌رویه برداشت آب از چشمه‌های آب زیرزمینی استان قم باعث شده است که حق آب‌ها به‌درستی تخصیص نشود.
وی افزود: نامطلوبیت هوای استان قم از خرداد تا آخر تابستان بیشترین حد را دارد و این نامطلوبیت مقطعی است و ممکن است با ورزش باد حتی به ۶ الی ۷ برابر خود برسد.
دانیالی با اشاره به اینکه عدم تخصیص حق آبه ها از مهم‌ترین عوامل تداوم ریز گردهاست؛ تأکید کرد: چون در این زمینه طرح مطالعاتی جامعی صورت نگرفته است نمی‌توان به‌صورت آماری و دقیق در این زمینه سخن گفت.
وی افزود: یکی از بزرگ‌ترین کانون‌های ایجاد و تداوم ریز گردها در قم دشت مسیله و تالاب های اطراف آن است که عدم اختصاص حق آبه باتوجه به بافت خاک آن‌ها به ایجاد و انتقال ریزگرد ها کمک کرده است .
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم با اشاره به اینکه اختصاص حق آبه در بحث مدیریت بحران بررسی خواهد شد، تأکید کرد: همچنین با سازمان محیط‌زیست کشور هماهنگ شده و دکتر ابتکار به استان قم سفری داشتند و قرار شد در آن جلسه این معضل به‌طور کامل بررسی وحلاجی شود و برنامه‌های هر سازمان و اداره کل مشخص و تقسیم وظایف انجام شود .
دانیالی همچنین در زمینه آلودگی ناشی از شرکت های صنعتی اظهار داشت: فاضلاب ناشی از برخی شرکت‌های صنعتی نیز عاملی دیگر که مشکل را دوچندان کرده است و علی‌الخصوص با صنعتی شدن هرچه بیشتر استان قم لزوم توجه ویژه به احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب صنعتی را ایجاب می‌کند؛ البته برخی شهرک‌های صنعتی به‌واسطه فعالیت واحدهای صنعتی فاضلاب خاص صنعتی ندارند اما لزوم احداث تصفیه‌خانه وجود دارد که مستلزم همکاری شرکت‌های صنعتی و همکاری استانداری و البته تأمین اعتبار است.
۷۰ درصد ریزگردها منشأ استانی دارد
نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر قم گفت: در شهر قم بر اساس مطالعات انجام‌شده شاهد آن هستیم که ۷۰ درصد ریز گردهایی که در سطح استان مشاهده می‌کنیم منشأ استانی دارد و تنها حدود ۳۰ درصد منشأ خارج استانی دارد لذا باید مجموعه مدیریتی استان و سازمان‌های متولی نظیر منابع طبیعی، جهاد کشاورزی و شهرداری‌ها کمک کنند که این اتفاق تشدید نشود.
حسن بختیاری با اشاره به مطالعات صورت گرفته در رابطه با پدیده بیابان‌زایی یادآور شد: یکی از مخاطراتی که بر اساس مطالعات وجود دارد این است که عمده‌ترین مناطقی که در معرض بیابان‌زایی قرار دارند مناطق غرب، شرق و شمال شرق قم است که به‌شدت در معرض پدیده بیابان‌زایی قرار دارند که باید برنامه‌ریزی لازم در مجموعه استان اتفاق بیفتد.
وی عمده‌ترین راه‌کاری برای مقابله با ریز گردها را داشتن برنامه‌ریزی لازم در رابطه با حق آبه های زیست‌محیطی بیان و تصریح کرد: متأسفانه به‌واسطه رشد جمعیت در دو سه دهه اخیر سطح برخورداری از حق آبه های موجود کاهش‌یافته است و این کاهش حق آبه ها باعث رشد و توسعه بیابان‌زایی شده است و شرایط را برای توسعه ریز گردها مناسب کرده است.
قطع هر درخت یک گام در جهت نابودی ریه‌های شهر
تخریب هزاران هکتار باغ و قطع میلیون‌ها درخت سبز در ۵۰ سال گذشته بابی توجهی برخی مسئولان آب‌وهوای قم را به این روز درآورده است؛ چه درخت و باغ‌هایی که در این سال‌ها به بهانه ساخت‌وساز تخریب نشده و هرکدام ضربه مهلکی به مجرای تنفسی این شهر نزده است.
حالا هم که زمزمه‌های جدیدی از قتل‌عامی دیگر درراه است؛ قتل‌عام درختان خیابان سمیه به بهانه شاخت و ساز، باغ ۵ هکتاری در هسته مرکزی شهر که به نظر می‌رسد اجلش رسیده است و روزهای آخر عمر خود را سپری می‌کند.
علیرضا مظفری، سرپرست شهرداری منطقه یک قم در این زمینه اظهار داشت: مجوز تغییر کاربری این زمین‌ها از قبل صادرشده است. پاسخی که به‌سختی می‌تواند قانع‌کننده باشد .
با توجه به پیش‌بینی‌ها آنچه انتظار مردم قم را می‌کشد با نزدیک شدن تابستان و ماه رمضان و با توجه به شرایط نامساعد آب و هوایی؛ تحمل هوای بالای ۴۸ درجه سانتی گراد به گفته سازمان هواشناسی با زبان روزه و هجوم ریزگرد هاست شرایطی که حتی تصورش هم به نظر سخت می‌رسد.
حالا شورای شهر قم وعده داده است که فضاهای سبز قم به علت ساخت و ساز نابود نمی‌شود از طرف دیگر سرپرست شهرداری منطقه یک قم تأکید کرده است که حفظ و نگهداری فضای سبز در عمل کار مشکلی است و هزینه زیادی بر دوش شهرداری می‌گذارد؛ زمین‌هایی که عمداً مالک خصوصی داشته و هر متر آن را با ارقامی حدود ۲ میلیون تومان به فروش می‌رساند.
حالا سؤال اینجاست که باوجود بدهی ۱۲۰۰ میلیارد تومانی شهرداری قم آیا حفظ و نگهداری این فضاهای سبز در اولویت شهرداری قرار خواهد گرفت؟ یا نباید به وعده‌های داده‌شده چندان دل‌خوش کرد؟ و یا اینکه اگر حتی یک‌دهم از هزینه پروژه مونوریل و یا مترو قم که نیمه‌تمام به حال خود رهاشده است صرف کاشت درخت می‌شد یا امروز دستگاه تنفسی قم این‌چنین به‌سوی نابودی می‌رفت؟ چه کسی الویت ها را تعیین می‌کند؟ ضامن سلامت و تنفس پیرمرد ۷۰ ساله، بیمار قلبی و یا کودکان قم چه کسی است؟ سؤال‌هایی که برای پاسخ به آن‌ها باید منتظر ماند و اقدامات مسئولان شهری را رصد کرد.