رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) گفت: از شگردهای برخی از رسانه ها این است که افراد را تحقیر و برخی را که صلاحیت ندارند، بالا برده و تعابیر و القاب عجیبی به او نسبت می دهند که عملی نادرست است.
به گزارش قم نا ، آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی صبح امروز در «سلسله نشست های ماهانه اخلاق در رسانه با موضوع «حقوق افراد در رسانه» که به همت سازمان بسیج رسانه استان قم در سالن اجتماعات خبرگزاری «حوزه» برگزارشد، با اشاره به انواع حقوق، اظهار داشت: حقوق در رسانه، دین، جامعه، دولت، نظام و ... دارای ابعاد بسیاری است که می توان به آن پرداخت؛ اما آنچه امروز به آن اشاره می کنیم، حقوق افراد در رسانه است که بسیار مهم می باشد.
وی ادامه داد: حقوق دارای دو پایه فقهی و اخلاقی است که اگر بخواهیم به صورت جامع به آن بپردازیم، باید از دو جهت بررسی کنیم.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان این مطلب که یکی از مباحث مهم روز که به صورت بین المللی مطرح است، ارتباط حقوق با اخلاق است، ابراز داشت: در حوزه های علمیه از این بحث با عنوان "فقه و اخلاق" یاد می شود که مباحث بسیاری حول محور آن مطرح است.
ما مباحثی داریم که عنوان فقهی داشته و باید ها و نباید هایی دارد و آثار الزامی در آن است؛ اما یکسری از امور، الزام آور نیست ولی دین توصیه به آن می کند و بهتر است که رعایت شود که از آن به امور اخلاقی تعبیر می شود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خاطرنشان ساخت: دین برای اشخاصی که نام و مطالب آنان در رسانه ها مطرح می شود، سخنان بسیاری در موضوع فقه و اخلاق دارد که می توان به آن پرداخت و باید به آن اشاره کرد.
این استاد حوزه با اشاره به اینکه سوالات بسیاری در حوزه افراد در رسانه مطرح است، تصریح کرد: یکی از سوالاتی که می توان به آن پرداخت این است که آیا می توان با هرکسی مصاحبه داشت و خبری از او منتشر کرد؟ آیا کسی که رسانه دارد، می تواند هر کسی را به عنوان کارشناس مطرح کند؟
آیت الله فاضل یادآور شد: یکی از اعتراضاتی که می توان به برخی از رسانه ها داشت، این است که عده ای به عنوان کارشناس دینی مطرح شده اند سوابق علمی آنان نامعلوم است و پس از تحقیقات مشخص شده با ارتباطی که با مجری یک برنامه داشته، به عنوان کارشناس مطرح شده اند.
وی اظهار داشت: از دیگر سوالات این است در چه شرایطی از اشخاص می توان مصاحبه گرفت؟ یکی از مشکلاتی که امروز با آن مواجه هستیم، درخواست مصاحبه خبرنگاران در زمانی است که انسان موقعیت مناسبی برای انجام مصاحبه نداشته و در منگنه قرار می گیرد که فقه برای آن پاسخ دارد.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در پاسخ به این سوال که مالک مطالبی که خبرنگار دریافت می کند، کیست؟ ابراز داشت: یقینا مالکیت مادی و معنوی این مطالب برای مصاحبه شونده است؛ چراکه گاهی برای انجام آن ساعت ها وقت گذاشته و مطالعه بسیاری کرده است؛ هرچه انسان درباره این موضوع تفکر کند، سئوالات بسیاری به ذهن می رسد که می توان به آن پرداخت و از آن سخن گفت.
این استاد حوزه در ادامه با اشاره به موضوع احترام و کرامت افراد، خاطرنشان ساخت: حفظ کرامت اشخاصی که مصاحبه یا خبر آنان در رسانه ها کار می شود، بسیار مهم است و نباید ضربه حیثیتی به این افراد وارد شود؛ مخصوصا اگر انسانی مؤمن باشد.
آیت الله فاضل لنکرانی با اشاره به روایتی از امام صادق(ع)، تصریح کرد: پیشوای ششم شیعیان در این حدیث فرموده است: «مَنْ رَوَى عَلَى مُؤْمِنٍ رِوَايَةً يُرِيدُ بِهَا شَيْنَهُ وَ هَدْمَ مُرُوءَتِهِ لِيَسْقُطَ مِنْ أَعْيُنِ النَّاسِ أَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْ وَلَايَتِهِ إِلَى وَلَايَةِ الشَّيْطَانِ فَلَا يَقْبَلُهُ الشَّيْطَانُ/ هر كه بر ضرر مؤمن داستانى بگويد و قصدش عيب او و ريختن آبرويش باشد كه از چشم مردم بيفتد، خداوند او را از دوستى خود بدوستى شيطان براند و شيطان هم او را نپذيرد».
وی بیان داشت: در زمان صدور این روایات، رسانه ای وجود نداشت و این سخنان برای یک نفر یا جمعی محدود نقل می شد؛ پس قطعا اگر این موضوعات در رسانه ها بیان شود، اثر آن شدیدتر خواهد شد.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در پاسخ به این سوال که آیا می توان خبری که در صحت و سقم آن تردید است، منتشر کرد؟ اظهار داشت: مقتضای فقه اسلامی این است که نمی توان این اخبار را عرضه کرد و اصحاب رسانه باید از نظر فقهی و حقوقی این مباحث را رعایت کنند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: در باب قضاوت آمده است که قاضی باید از روی علم قضاوت کرده و حکم صادر کند و اگر از روی جهل حتی به حق حکمی داد، به جهنم خواهد رفت.
دنبال کردن اخباری که مسائل شخصی، اسرار و عیوب مردم باشد، جایز نیست
این استاد حوزه با تأکید بر انتشار اخبار راست از سوی رسانه ها، ابراز داشت: دنبال کردن اخباری که مسائل شخصی، اسرار و عیوب مردم باشد، جایز نیست و اشکال شرعی دارد؛ البته اگر مسئولی در طول دوران مسئولیت، ثروت هنگفتی به دست آورده، باید پس از پیگیری و جستجوهای قضایی، دنبال کرد.
آیت الله فاضل لنکرانی با اشاره به برخی بی تقوایی های رسانه ای، خاطرنشان ساخت: برخی به دنبال آن هستند که عده ای از مسئولین را از چشم مردم بیاندازند؛ ولی باید بدانند کسی که بخواهد دیگران را از چشم مردم بیاندازد، قبل از اینکه آن شخص از نظر مردم بیافتد، خود او از چشم خدا ساقط خواهد شد.
محافظت از آبروی افراد نیاز به بحث علمی، تحقیقی ندارد
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با تأکید بر مراقبت و حفظ حرمت افراد، تصریح کرد: محافظت از آبروی افراد نیاز به بحث علمی، تحقیقی و پژوهشی ندارد؛ بلکه از اولیات و مسلمات در باب اخلاق رسانه، رعایت حیثیت افراد بوده و اسلام بر روی آن تأکید بسیاری دارد؛ البته این موضوع از مباحثی است که متاسفانه در برخی از رسانه ها به آن عمل نمی شود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به برخی از توجیهات رسانه ای، بیان داشت: برخی برای توجیه یک خبر عنوان می کنند که مسئله خاصی ننوشته ایم و مهم نبوده؛ اما در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «إذَا قَالَ الرَّجُلُ لِأَخِيهِ الْمُؤْمِنِ أُفٍّ خَرَجَ مِنْ وَلَايَتِهِ وَ إِذَا قَالَ أَنْتَ عَدُوِّى كَفَرَ أَحَدُهُمَا وَ لَايَقْبَلُ اللَّهُ مِنْ مُؤْمِنٍ عَمَلًا وَ هُوَ مُضْمِرٌ عَلَى أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ سُوءاً/ هنگامي كه مردى به برادر مومن خود بگويد (اف) از پيوند (دينى) با او بيرون رفته، و هرگاه به او بگويد: تو دشمن منى، يكى از آن دو كافر شده اند، و خداوند از هر مومنى كه نيت بد نسبت به برادر مومنش در دل دارد، هيچ عملى را نمی پذیرد».
این استاد حوزه با اشاره به روایتی از امام باقر(ع)، اظهار داشت: حضرت فرمودند: «ما مِن إنسانٍ يَطعَنُ في عَينِ مُؤمِنٍ إلّا ماتَ بِشَرِّ ميتَةٍ وكانَ قَمِنا أن لا يَرجِعَ إلى خَيرٍ/ هيچ انسانى نيست كه پيش روى مؤمنى از او بد گويد و طعنه زند، مگر اين كه به بدترين شكل بميرد و سزاوار است كه روى خير و سعادت را نبيند».
آیت الله فاضل لنکرانی همچنین در ادامه به روایتی دیگر از نبی مکرم اسلام(ص) اشاره کرد و گفت: رسول اعظم(ص) فرمودند: «اِذَا اتَّهَمَ المُؤُمِنُ اَخاهُ اِنماثَ الايمانُ مِن قَلبِهِ كَما يَنماثُ المِلحُ فِى الماءِ/ هرگاه مؤمن به برادر [دينى] خود تهمت بزند، ايمان در قلب او از ميان مى رود، همچنان كه نمك در آب، ذوب مى شود».
وی با تأکید بر مراقبت اصحاب رسانه در حفظ حدود اشخاص، اظهار داشت: از شگردهای برخی از رسانه ها این است که برخی از افراد را تحقیر و برخی را که صلاحیت تعابیر ندارند، بالا برده و تعابیر و القاب عجیبی به او نسبت می دهند که عملی نادرست است.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) ابراز داشت: همانطوری که تحقیر، استهزا و توهین جایز نیست؛ حدود افراد هم باید رعایت شود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم یادآور شد: به هر شخصی نمی توان کارشناس امور دین گفت و بر روی تعابیر باید بسیار دقت شود؛ چراکه تبعاتی در جامعه داشته و جبران ناپذیر است.
تملق حرام می باشد
این استاد حوزه با اشاره به مسئله تملق در برخی رسانه ها، خاطرنشان ساخت: یکی از مباحثی که بسیاری از افراد از جمله اصحاب رسانه از آن اطلاع کمی دارند، مسئله تملق است که حرام می باشد.
آیت الله فاضل لنکرانی مدح بیش از اندازه را تملق دانست و گفت: حضرت امیر(ع) در روایتی فرموده اند: «الثَّناءُ بأكثَرَ مِن الاستِحقاقِ مَلَقٌ ، و التَّقصيرُ عنِ الاستِحقاقِ عِيٌّ أو حَسَدٌ/ ستودن بيش از استحقاق [كسى] چاپلوسى است و ستودن كمتر از استحقاق، [ناشى از] ناتوانى در سخن يا حسادت است».
نمی توان هر تیتری را زد
وی در پاسخ به این سوال که آیا رسانه می تواند هر تیتری را بر روی خروجی خود قرار دهد؟، تصریح کرد: اصحاب رسانه نمی توانند با برداشت شخصی از سخنان یک مسئول یا کارشناس، تیتری از مباحث او برداشت و بر روی خروجی خود قرار دهند؛ چراکه باید با او مشورت و کسب اجازه کنند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) اظهار داشت: اصحاب رسانه پیش از الزام به قانون، باید ملزم به دین و اخلاق باشند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به یکی قوانین رسانه ای، ابراز داشت: در قانون داریم که دروغی به قصد اضرار به غیر و تشویش اذهان عمومی نبوده و در رسانه منتشر شود، جرم نیست، ولی این حکم با فقه و اخلاق ما سازگاری ندارد؛ چراکه دروغ بوده و حرام است.
رسانه های قم برای سایرین الگو باشند
این استاد حوزه خطاب به خبرنگاران گفت: اصحاب رسانه ای که در قم حضور دارند، باید برای اصحاب رسانه کشور الگو باشند.
آیت الله فاضل لنکرانی خاطرنشان ساخت: امانت در نقل بسیار مهم است و نباید تعابیر را تغییر داد تا آثار و تبعاتی در پی نداشته باشد.
وی اشاعه فحشا را یکی از محرمات الهی عنوان کرد و گفت: از دیگر اموری که باید در رسانه به آن توجه کرد، این است که گاهی منکراتی در جامعه وجود داشته و رسانه آن را منتشر کند؛ در حالی که این عمل حرام بوده و یکی از جاهایی است که باید با تأمل در آن وارد شد.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) تصریح کرد: اشاعه فحشا به معنای خبردار شدن صدها نفر نیست؛ بلکه یک نفر هم اگر مطلع شود، حرام است و باید با تأمل وارد شد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به اهمیت حفظ آبرو، اظهار داشت: امام صادق(ع) فرمودند: «من قال فی مومن ما رَاَتْهُ عیناه و سمعته اُذناه فهو من الذین قال الله عز و جل "إن الذین یحبون أن تشیع الفاحشة فی الذین آمنوا، لهم عذاب ألیم/ هر کس درباره مومن آنچه را دیدگانش دیده و گوش‌هایش شنیده بگوید از کسانی است که خداوند عزوجل درباره‌شان فرموده است: همانا برای کسانی که دوست دارند زشتی در میان مومنان آشکار شود، عذابی دردناک است.»
این استاد حوزه همچینن به روایتی از پیامبر اکرم(ص) اشاره کرد و گفت: حضرت فرمودند: «من اذاع فاحشة کان کمبتدئها/ هرکسی کار زشت در خفا انجام شده کسی را فاش و منتشر کند مثل این است که خود آن گناه را انجام داده است».
آیت الله فاضل لنکرانی ابراز داشت: دروغ پراکنی برای انسان ها اثر وضعی داشته و برای خود آن شخص اتفاق خواهد افتاد، چراکه سنت الهی است و ما باید از این مباحث دوری کنیم.
اشخاص را متهم به ما فیا و دزدی می کنند
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) تصریح کرد: امروز، مردم برخی از رسانه ها را متهم به دروغ و باندبازی می کنند؛ چراکه سابقه خوبی از خود به جای نگذاشته اند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: اگر حقوق افراد در رسانه رعایت شود، شاهد تحول و اعتماد عمومی خواهیم بود.
این استاد حوزه اظهار داشت: گاهی افراد صالح از حضور در رسانه اجتناب می کنند؛ چراکه حقوق آنها رعایت نشده و رغبتی برای حضور ندارند.
آیت الله فاضل لنکرانی ابراز داشت: برنامه اخلاق در رسانه که حجت الاسلام والمسلمین مولایی برگزار کردند، سنگ بنای بسیار خوبی است که جای تبریک داشته و در مراکز علمی حوزه باید به آن پرداخت .
وی یادآور شد: در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) بخش فقه اجتماعی وجود دارد که فقه رسانه زیرمجموعه آن بوده و باید این مباحث در مراکز علمی حوزوی باید مطرح شود.
سوالات رسانه ای به مراکز پژوهشی ارائه شود
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار در پایان خاطرنشان ساخت: باید سوالات رسانه ای مطرح و برای مراکز پژوهشی فرستاده شود تا پاسخ های فقهی برای آن عرضه شود.